Από την Πορτογαλία με ένα γαρύφαλλο

Και για να έχουμε μια μικρή αναφορά στον αγώνα της Πορτογαλίας για την επαναφορά της Δημοκρατίας, μετά από 48 χρόνια στρατιωτικού καθεστώτος, διαβάζουμε:

http://www.sansimera.gr/articles/252

και ακούμε από την Amalia Rondringes το τραγούδι του Zeca Afonso που συνδέθηκε με την ανατροπή του καθεστώτος:



και γιατί όχι και ένα τραγούδι από τα fandos  της Amalia Rondringes;

Για την τελευταία συνάντηση του 2014 μπαίνουμε σε ένα Νυκτερινό τρένο για τη Λισσαβώνα, στις 21 Δεκεμβρίου 2014, στις 5.

Έχουμε τους λόγους μας που θα προβάλλουμε αυτή την ταινία!
Κάνουμε ένα μικρό ταξίδι στη γειτονική της Ισπανίας χώρας και στον δικό της αγώνα για την ελευθερία.

7 Δεκεμβρίου 2014 στη Λέσχη μας:

Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΠΕΤΑΛΟΥΔΑΣ 

"Ο Αγών μου" η άνοδος και η πτώση του Γ Ράιχ.... γιατί είναι ανάγκη να μη ξεχνάμε...

http://tvxs.gr/webtv/%CE%BD%CF%84%CE%BF%CE%BA%CE%B9%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AD%CF%81/%C2%AB%CE%BF-%CE%B1%CE%B3%CF%8E%CE%BD-%CE%BC%CE%BF%CF%85%C2%BB-%CE%B7-%CE%AC%CE%BD%CE%BF%CE%B4%CE%BF%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B7-%CF%80%CF%84%CF%8E%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B3-%CF%81%CE%AC%CE%B9%CF%87

έτσι, γιατί μας αρέσει.....

Κυριακή 23 του Νοέμβρη 2014 στις 5...

θα ταξιδέψουμε μέχρι την Γερμανία του 1930, λίγο μετά την άνοδο του Χίτλερ και ... θα δούμε "Τα παιδιά του Swing" 

Democracy is fair play

Ας μιλήσουμε για Δημοκρατία ... μέρα που είναι.... Democracy is you

Από τα Στρατόπεδα Συγκέντρωσης.....Dance me to the end of love

Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος από το 3ο Λύκειο Πατρών

9 Νοεμβρίου Παγκόσμια Ημέρα κατά του Φασισμού NO PASARAN

Γιατί αυτή η μέρα;

Η επιλογή της ημερομηνίας δεν ήταν τυχαία.
Η 9η Νοέμβρη έχει οριστεί σαν η παγκόσμια μέρα κατά του φασισμού και του αντισημιτισμού με αφορμή την ιστορική μνήμη του πογκρόμ των Ναζί του Χίτλερ στις 9/11/38 σε βάρος του εβραϊκού πληθυσμού της Γερμανίας, που έμεινε στην ιστορία ως η Νύχτα των Κρυστάλλων.

Τι σημαίνει ΠΟΓΚΡΟΜ:

Πογκρόμ (από τη ρωσική λέξη погром (πογκρόμ), από το ρήμα "громить" (γκρομίτ) που σημαίνει «συντρίβω») είναι μια μαζική και οργανωμένη βίαιη επίθεση εναντίον κάποιας συγκεκριμένης εθνικής, θρησκευτικής ή άλλης ομάδας, με ταυτόχρονη καταστροφή του περιβάλλοντός τους (σπίτια, επιχειρήσεις, θρησκευτικοί χώροι, κοκ). Ο όρος έχει χρησιμοποιηθεί ιστορικά για να δηλώσει τις μαζικές πράξεις βίας, είτε αυθόρμητες είτε προμελετημένες, κατά των Εβραίων αλλά επίσης και για παρόμοια περιστατικά εναντίον άλλωνμειονοτικών ομάδων. (ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ) 

Τι σημαίνει Φασισμός;

Η λέξη προέρχεται από την λατινική fascis/fasces και έτσι ονομάζονταν συγκεκριμένο αρχαίο ρωμαϊκό έμβλημα εξουσίας. Ο φασισμός γεννήθηκε μετά το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου στην Ιταλία από τον Μπενίτο Μουσολίνι το 1919 χωρίς ακόμα ν΄ αποτελεί δόγμα ή να προσδιορίζει κάποιο συγκεκριμένο πρόγραμμα, ο οποίος ίδρυσε το Fasci di Cοmpattimento.

Η αδυναμία των ανθρώπων να αντισταθούν στα πιο ταπεινά και βάρβαρα ένστικτά τους θα ήταν ένας καλός ορισμός του όρου.

και από τον Robert Paxton:

«Ο φασισμός μπορεί να οριστεί ως μια μορφή πολιτικής συμπεριφοράς που χαρακτηρίζεται από μονομανή ενασχόληση με την κοινωνική παρακμή, την ταπείνωση ή τον κατατρεγμό και από μια αντισταθμιστική προσήλωση στην ενότητα, στην ενεργητικότητα και στον εξαγνισμό. Στα πλαίσια λοιπόν αυτής της στάσης, ένα κόμμα μαζικής απήχησης που αποτελείται από αφοσιωμένους εθνικιστές ακτιβιστές, οι οποίοι βρίσκονται σε ταραχώδη αλλά αποτελεσματική συνεργασία με παραδοσιακές ελίτ, εγκαταλείπει τις δημοκρατικές ελευθερίες και χωρίς ηθικούς ή νομικούς περιορισμούς, επιδιώκει να πραγματοποιήσει εσωτερικές εκκαθαρίσεις και να επεκταθεί εξωτερικά». Χαρακτηριστικά κινητήρια πάθη του φασισμού Δεδομένου ότι ο Paxton υποστηρίζει πως οι ιδέες του φασισμού ποτέ δεν διατυπώθηκαν με σαφήνεια και η κατανόησή του προϋποθέτει την εξέταση των πράξεών του, αποφεύγει να χρησιμοποιήσει εκφράσεις όπως «χαρακτηριστικά ιδεολογίας» και προτιμά τον όρο «κινητήρια πάθη»: • Μια αίσθηση έντονης κρίσης που δεν μπορεί να επιλυθεί εφαρμόζοντας παραδοσιακές λύσεις. • Η ανωτερότητα της ομάδας προς την οποία έχουμε υποχρεώσεις που υπερβαίνουν οποιοδήποτε δικαίωμα ατομικό ή καθολικό, και η υποταγή του ατόμου σ’ αυτήν. • Η πεποίθηση πως η ομάδα στην οποία ανήκει κάποιος αποτελεί το θύμα. Ένα συναίσθημα που δικαιολογεί οποιαδήποτε πράξη – πέρα από νομικούς και ηθικούς περιορισμούς– και στρέφεται κατά των εχθρών του, εσωτερικών και εξωτερικών. • Ο φόβος για ενδεχόμενη παρακμή της ομάδας από τις διαβρωτικές επιπτώσεις που ασκεί ο ατομικιστικός φιλελευθερισμός, η πάλη των τάξεων και οι ξένες επιρροές. • Η ανάγκη για πιο συντονισμένη οργάνωση μιας πιο καθαρής κοινωνίας με κοινή συναίνεση αν είναι δυνατόν ή με βίαιο αποκλεισμό αν είναι απαραίτητο. • Η ανάγκη να ασκείται η εξουσία από φυσικούς αρχηγούς (μόνο άνδρες) σε μια ιεραρχία η οποία θα καταλήγει σε έναν εθνικό ηγέτη που θα είναι ικανός να ενσαρκώνει το πεπρωμένο της ομάδας. • Η ανωτερότητα των ενστίκτων του ηγέτη απέναντι στην αφηρημένη και παγκόσμια λογική. • Η ομορφιά της βίας και η αποτελεσματικότητα της θέλησης, όταν εξυπηρετούν την επιτυχία της ομάδας. • Το δικαίωμα που έχει ο εκλεκτός λαός να επιβάλλεται στους άλλους χωρίς να περιορίζεται από κανενός είδους ανθρώπινο ή θεϊκό νόμο, ένα δικαίωμα που καθορίζεται με μοναδικό κριτήριο την ικανότητα επιβίωσης της ομάδας στα πλαίσια μιας δαρβινικής πάλης.  (από το http://foundation.parliament.gr/VoulhFoundation/VoulhFoundationPortal/images/site_content/voulhFoundation/file/Ekpaideytika%20New/nazismos/0_7nazismos.pdf)

 ενώ ο Uberto Eco θα μας πει πώς γίνεται αντιληπτός ο φασισμός από 14 χαρακτηριστικά του:

1. με τη λατρεία της παράδοσης

2. με τη λατρεία της δράσης για τη δράση, χωρίς σκέψη και ορθολογισμό (υποτιθέμενη ρήση του 

Γκέμπελς: "όταν ακούω να μιλάνε για κουλτούρα, παίρνω το όπλο μου")

3. με την απόρριψη του μοντερνισμού (ο διαφωτισμός θεωρείται η αρχή της αχρειότητας)

4. η διαφωνία θεωρείται προδοσία

5. ο φόβος του διαφορετικού (ρατσισμός)

6. η επίκληση σε μια απογοητευμένη μεσαία τάξη, η οποία είναι φοβισμένη από τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα

7. εμμονή στην ύπαρξη συνωμοσιών, κυρίως διεθνών (αντισημιτισμός), και στην απειλή τους για το έθνος (εθνικισμός)

8. η ρητορική του "οι εχθροί είναι συγχρόνως πολύ ισχυροί και πολύ αδύναμοι"

9. η ειρήνιστικοί λόγοι ισοδυναμούν με συνδιαλλαγή με τον εχθρό

10. περιφρόνηση προς τους αδύναμους (ελιτισμός)

11. μαθαίνουν πως πρέπει όλοι να είναι ήρωες

12. μετάθεση του πόθου για εξουσία στην σεξουαλική συμπεριφορά (δίωξη ομοφυλόφιλων)

13. επιλεκτικός λαϊκισμός (ο Ηγέτης παριστάνει το διερμηνέα του Λαού κατά των διεφθαρμένων κυβερνήσεων του κοινοβουλίου)

14. φτωχό λεξιλόγιο και όχι σύνθετη ή κριτική σκέψη

Η φράση NO PASARAN:

Ντολόρες Ιμπαρρούρι, 

Αφοσιωμένη πολέμια του φασισμού, βασικό μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ισπανίας, υπέρμαχος των δικαιωμάτων των γυναικών  έμεινε στην ιστορία ως «Λα Πασιονάρια» («La Pasionaria», από το «λουλούδι του Πάθους», ψευδώνυμο που χρησιμοποιούσε για να υπογράφει τα άρθρα της στην εφημερίδα των ανθρακωρύχων «El Mineero Vizcaino» και στην αριστερή εφημερίδα «Mundo Obero»)

Στις 18 Ιουλίου του 1936 ολοκληρώνοντας μια ραδιοφωνική ομιλία της διακήρυξε: «Νο pasaran!» (οι φασίστες «δεν θα περάσουν!»). Η φράση αυτή έγινε το σύνθημα όλων των δημοκρατικών, των επαναστατημένων του κάθε ιδεολογικού αγώνα, μέχρι και του μεξικανού επαναστάτη Εμιλιάνο Ζαπάτα. Στην ανθολογία της παγκόσμιας Ιστορίας έχουν μείνει ακόμη δύο διακηρύξεις της. Η περίφημη «είναι καλύτερο να είμαστε χήρες ηρώων, παρά σύζυγοι δειλών». Και το θρυλικό: «Οι Ισπανοί να πεθάνουν όρθιοι, παρά να ζήσουν γονατιστοί. Ήταν μια φράση την οποία χρησιμοποίησε σε μια ομιλία της κατά τη διάρκεια της εκστρατείας για την ενίσχυση των δημοκρατικών, μια αποστολή ζωής που είχε φέρει την «Πασιονάρια» στη Γαλλία και στο Βέλγιο. Η Ευρώπη είχε πλέον καταγοητευτεί από τη φλογερή επαναστάτρια με το πανέμορφο πρόσωπο και το ασυμβίβαστο πνεύμα.Το 1964 τιμήθηκε με το βραβείο Ειρήνης Λένιν και την επόμενη χρονιά με το παράσημο Λένιν. Και όμως, το 1968 τοποθετήθηκε  κατά του Κόκκινου Στρατού για τη σοβιετική εισβολή στην Τσεχοσλοβακία.

Πέθανε στις 12 Νοεμβρίου 1989, σε ηλικία 93 ετών, από πνευμονία.

από wichsideareyouon.wordpress.com/2012/11/10/ 

NO PASARAN Κατσιμίχας

Η Δημοκρατία της Βαϊμάρης «Προσεγγίζουμε κριτικά το παρελθόν» από το Καλλιτεχνικό Σχολείο του Γέρακα

NO PASARAN

πως χάνει ο άνθρωπος την ανθρωπιά του

Η εκπαίδευση για τον θάνατο: Πώς δημιουργείται ένας Ναζί from N S on Vimeo.

Γιατί εξόντωνε ο Χίτλερ τους Εβραίους;

Η ΤΑΙΝΙΑ ΜΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ 26/10/2014: ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΤΩΝ ΟΝΕΙΡΩΝ ΣΟΥ

 La Nina de tus Ojos, του Fernando Trueba

Είναι 1938, και ο Ισπανικός Εμφύλιος μαίνεται. Η κινηματογραφική βιομηχανία της χώρας έχει χωριστεί κι’ αυτή σε δύο στρατόπεδα, με τα στούντιο της Μαδρίτης να ανταγωνίζονται αυτά της Βαρκελώνης. Στα πλαίσια της συνεργασίας του Φράνκο με τον Χίτλερ, οι Γερμανοί προσκαλούν μια ομάδα δημιουργών στο Βερολίνο, για να γυρίσουν το δημοφιλές μουσικό δράμα ΄΄Το Κορίτσι  των Ονείρων σου΄΄ σε δύο κινηματογραφικές εκδοχές, μία στα ισπανικά και μία στα γερμανικά. Ευτυχείς που αφήνουν πίσω τους τον πόλεμο, οι Ισπανοί με επικεφαλής τον σκηνοθέτη Μπλάς Φοντιβέρος αρχίζουν γυρίσματα στο χιτλερικό Βερολίνο. Σύντομα όμως ανακαλύπτουν ότι ήρθαν από τον έναν πόλεμο στον άλλον, και ότι η φιλοξενία που δείχνει ο Υπουργός Προπαγάνδας, Γκαίμπελς, έχει περισσότερο να κάνει με τα θέλγητρα της πρωταγωνίστριας Μακαρένα Γκρανάδα. Από την άλλη, οι μόνοι κομπάρσοι που βρίσκουν και μοιάζουν με Ανδαλουσιανούς, είναι τσιγγάνοι σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Η αμφιβολία αρχίζει να ριζώνει μέσα τους, καθώς σκέφτονται πια ότι ίσως η ίδια η ζωή έχει περισσότερη σημασία από μία ταινία.

Μήπως φταίνε τα τριαντάφυλλα;

Πλούσιες χώρες, φτωχοί λαοί from carousel on Vimeo.

ΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΜΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΡΧΙΖΕΙ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ 12 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2014

Η ΛΕΣΧΗ ΑΝΤΙΦΑΣΙΣΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΞΕΚΙΝΑ!

ΜΕ ΤΗΝ ΤΑΙΝΙΑ "ΓΗ & ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ"

Η ταινία είναι εμπνευσμένη από το βιβλίο του George Orwell «Πεθαίνοντας στην Καταλονία»

(Δείτε κριτική από http://cinevertigo.wordpress.com/2009/06/28/%CE%B3%CE%B7-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B5%CE%BB%CE%B5%CF%85%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-ken-loach/ ) 

password: bug

The Bug (2013) - Animated Short Film from Yiannis Liolios on Vimeo.

ΠΕΣ ΟΧΙ ΣΤΟΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟ !

Schwarzfahrer (Λαθρεπιβάτης)

Υλικό για τον ρατσισμό και τη διαφορετικότητα

• http://xenesglosses.eu/2014/10/yliko-gia-ton-ratsismo-kai-ti-diaforetikotita/
• http://gkapetanakis.blogspot.gr/2014/10/blog-post_74.html 
• http://symvstathmos.wordpress.com/%CE%B5%CE%BA%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B5%CF%85%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CF%85%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%8C/

Η Απαγορευμένη Εκπαίδευση

Μπλόκο στη Λήθη

αντιρατσιστική γιορτή

Εκδήλωση

αν θες να πούμε την αλήθεια...

Καλό μάθημα κορίτσια της Γάζα

“Life would be so wonderful if we only knew what to do with it.”

γιατί η τέχνη είναι το αντίδοτο του φασισμού

4o Φεστιβάλ Αλληλεγγύης & Πολιτισμού της Οργάνωσης Ενωμένων Γυναικών της Αφρικής

Η Οργάνωση Ενωμένων Γυναικών της Αφρικής, σας καλεί στο 4o Φεστιβάλ της

που θα γίνει το Σάββατο και την Κυριακή 13 και 14 Σεπτεμβρίου στην Πλατεία Κλαυθμώνος, με την υποστήριξη και συνεργασία του Οργανισμού Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων.

Η φωνή μας, η φωνή της αλληλεγγύης και του πολιτισμού των μεταναστριών γυναικών, θέλουμε να ακουστεί δυνατά. Στόχος του φετεινού φεστιβάλ μας, “Ζωή χωρίς φόβο”, είναι να φέρει σε επαφή την ελληνική κοινωνία με τους πολιτισμούς της Αφρικής μέσα στο πνεύμα της συνύπαρξης της αλληλεγγύης και της ελπίδας και μακριά από τον φόβο του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας.

Στα πλαίσια του φεστιβάλ, όλοι οι φίλοι που θα έρθουν κοντά μας, θα γνωρίσουν την καλλιτεχνική παράδοση της Αφρικής μέσα από τους χορούς, τις μουσικές και τις συνταγές μας.

Σας καλούμε να έρθετε μαζί μας για να χορέψουμε, να τραγουδήσουμε και να επικοινωνήσουμε για όσα μας απασχολούν κι είμαστε βέβαιες, πως μέσα στο κλίμα της συνύπαρξης θα βρούμε “κοινό τόπο” μεταξύ μας.

Σας περιμένουμε στις 13 και 14 Σεπτεμβρίου στην πλατεία Κλαυθμώνος από τις 6μμ. Η είσοδος θα είναι ελεύθερη.

Καλή σχολική χρονιά!

Η ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ ΣΤΟ ΙΣΡΑΗΛ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ

ΒΙΝΤΕΟ ΑΡΕΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ 18ο ΑΝΤΙΡΑΤΣΙΣΤΙΚΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΑΘΗΝΑΣ

....

.......

18ο ΑΝΤΙΡΑΤΣΙΣΤΙΚΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ

ΤΟ ΓΡΑΜΜΑ ΕΝΟΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΗ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΦΑΣΙΣΜΟΣ

Φεστιβάλ: Φασισμός και Εκπαίδευση 20-22/6/2014

Με έμφαση, ιδιαίτερα αυτή την περίοδο, έχει έρθει στο προσκήνιο η συζήτηση γύρω από το φασισμό – ναζισμό, με ειδική αναφορά στην εκπαίδευση και το ρόλο που αυτή μπορεί να έχει στην αντιμετώπισή του.

Δεν είναι μυστικό ότι η συγκεκριμένη ιδεολογία, ακόμη και όταν δεν συνδυάζεται με συγκεκριμένη πολιτική δράση, μπορεί να ανιχνευθεί στο μαθητικό περιβάλλον είτε με μορφή «αστεϊσμών» είτε με τη μορφή «παράγωγων ιδεών» ή και πρακτικών, σε παράλληλα ζητήματα (μετανάστευση, βία, ιεραρχία, επιβολή, διαφορετικότητα κ.α)

Το πρόβλημα είναι πιθανό να ενισχυθεί εάν δεν υπάρξει κατάλληλη παρέμβαση και είναι προφανές ότι ο εφησυχασμός δεν είναι η λύση.

Οι εκπαιδευτικοί δεν σιωπούν, δεν παραμένουν παθητικοί παρατηρητές. Είναι δεκάδες οι πρωτοβουλίες που έχουν μέχρι τώρα αναληφθεί στα σχολεία. Συνεχίζοντας αυτή την προσπάθεια σας καλούμε να συζητήσουμε. Όχι μόνο να περιγράψουμε ή να αναλύσουμε το φαινόμενο. Αλλά κυρίως να αναζητήσουμε λύσεις σε πρακτικό επίπεδο για την αντιμετώπιση του φασιστικού φαινόμενου.

Στο πλαίσιο αυτό η Πολιτιστική Λέσχη της ΟΛΜΕ σας καλεί στις 20, 21 και 22 Ιουνίου, στο Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν (Πεσμαζόγλου 5, στάση metro Πανεπιστήμιο), στο Α΄ Πολιτιστικό φεστιβάλ, με θέμα: Φασισμός και Εκπαίδευση.

Θα πραγματοποιηθούν 3 κύκλοι συζητήσεων και θα παρουσιαστούν θεατρικά έργα με αντιφασιστικό περιεχόμενο.

Η είσοδος είναι ελεύθερη.

κι αντί να παίρνεις το χέρι του κοριτσιού σου για να πάτε βόλτα.....

Έκλεισε ο πρώτος χρόνος της Λέσχης του Ζαννείου για τον Αντιφασιστικό Κινηματογράφο

ΖΑΝΝΕΙΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ

Πολιτιστικό Πρόγραμμα: 2013–2014 

Λέσχη Αντιφασιστικού Κινηματογράφου 

Εισαγωγή – Στόχοι του προγράμματος 

Από όλα τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, τουλάχιστον για τον εικοστό, αν όχι 

για περισσότερους αιώνες, ίσως μόνο η άνοδος του ναζισμού και τα παρεπόμενά του 

συνάντησε τη δριμεία καταδίκη που του αναλογούσε. Μπήκε με αρνητικό πρόσημο σε όλα 

τα ευρωπαϊκά Συντάγματα, η θλίψη που τον ακολούθησε επηρέασε την πολιτική σκέψη, 

την τέχνη την φιλοσοφία, που έμπαιναν πλέον σε νέα μονοπάτια, αφηγηματικά ενέπνευσε 

μια ολόκληρη εποποιία για τους διασωθέντες. Οι Γερμανοί, τόσο στον καθημερινό λόγο όσο 

και στην επίσημη γλώσσα του κράτους, υπονοούν ακόμα και σήμερα μια διάθεση 

απολογίας, οι Εβραίοι συνέδεσαν άρρηκτα το όνομά της φυλής τους με το ολοκαύτωμα, η 

Ευρώπη ατενίζει το κοντινό παρελθόν της με λύπη και αποδοκιμασία. Αυτό όμως δεν 

σημαίνει πως η Γηραιά Ήπειρος δεν έχει ξεχάσει. Όσο εύκολο είναι να αποδοκιμάζει κανείς 

σήμερα, στην Ευρώπη των ανοιχτών συνόρων, της «ελεύθερης» αγοράς, της 

παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας, ένα απολυταρχικό πολιτικό σύστημα και τη βίαια επιβολή 

ανθρώπου εις άνθρωπον, άλλο τόσο δύσκολο είναι το να βρει κανείς τη ρίζα του κακού, 

που δεν είναι μια άγνωστη, αφηρημένη δύναμη, αλλά κάτι που φωλιάζει σπερματικά στην 

ανθρώπινη φύση. Ο καθένας είναι ικανός για το καλύτερο και για το χειρότερο. 

Αν όμως αυτά ακούγονται αφηρημένα, η έβδομη τέχνη είναι εδώ για να τα φέρνει στη 

γη, δείχνοντάς μας εκδοχές του εαυτού μας σε μεγέθυνση. Αν προσπαθούσε βέβαια κανείς 

να βγάλει συμπεράσματα και απαντήσεις για το τι πήγε στραβά στην ιστορία αυτού του 

κόσμου, μέσα σε λίγα λεπτά κινηματογραφικού χρόνου, θα ήταν ή αφελής ή αγνώμων -

ειδικά σε μια εποχή στην οποία «κανένας στίχος δεν ανατρέπει καθεστώτα». Αν από την 

άλλη όμως, κανείς προσπαθούσε να αρνηθεί τη δύναμη του κινηματογραφικού μέσου 

ως ιδεολογικού μηχανισμού, θα εθελοτυφλούσε. Στην περίπτωσή μας, το σινεμά γίνεται το 

ιδανικό όχημα για να περιγράψει μια νέα συνθήκη ολοκληρωτισμού, αυτής που λαμβάνει 

χώρα στο γόνιμο, λόγω της αθωότητάς του, πεδίο της εφηβικής ψυχής. 

Ειδικά σήμερα, που το φαινόμενο το ναζισμού αρχίζει να εμφανίζεται, η ανάγκη για να 

αναλύσουμε τα αίτια εμφάνισής του είναι επιτακτική. Παρόλα αυτά θεωρήσαμε ότι στο 

πρόγραμμα αυτό έπρεπε να επεκταθούμε όχι μόνο σε ταινίες με αντιφασιστικό 

περιεχόμενο αλλά γενικότερα σε ταινίες που ασχολούνται με τον ρατσισμό, την ξενοφοβία 

και τη βία φαινόμενα που γεννάει και από την οποία γεννάται ο φασισμός. 

Στις ταινίες This is England και Το μίσος που πραγματεύονται φαινόμενα βίας 

ξενοφοβίας και ρατσισμού μεταξύ βρετανών skinheads και μεταναστών στα ταραγμένα 

γαλλικά προάστια αντίστοιχα, υπήρξε μεγαλύτερη προσέλευση μαθητών. Τις ταινίες αυτές 

παρακολούθησαν και μαθητές που δεν συμμετείχαν στο πρόγραμμα, και έδειξαν ιδιαίτερο 

ενδιαφέρον και προβληματισμό. Θεωρούμε ότι οι ταινίες αυτές άγγιξαν περισσότερο τους 

μαθητές γιατί οι πρωταγωνιστές τους ήταν έφηβοι και ήταν σχετικά σύγχρονες ταινίες. 

Για αυτό αφήσαμε τους μαθητές να γράψουν μόνο για τις ταινίες που πραγματικά 

τους άγγιξαν όλη αυτή τη χρονιά και όχι για όλες τις ταινίες που προβλήθηκαν και 

συζητήθηκαν. Οι ταινίες που προβλήθηκαν στα πλαίσια του προγράμματος είναι οι 

παρακάτω: 

 Η λίστα του Σίντλερ (Schindler’s List) (1993) αμερικανική, του Steven Spielberg 

 Το κύμα (Die Welle) (2008) γερμανική, του Dennis Gansel 

 Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας (American History X) (1998) αμερικανική, του 

Tony Kaye 

 To αυγό του φιδιού (Serpent’s Egg) (1977) Αμερικανό-Γερμανική, του Ingmar 

Bergman 

 Το ημίχρονο του θανάτου (Tretiy Taym) (1964) Σοβιετική, του Yevgeni Karelov 

 Το μίσος (La Haine) (1995) Γαλλική, του Mathieu Kassovitz 

 This is England (2006) Βρετανική, του Shane Meadows 

Υπεύθυνοι καθηγητές:

Ευριπίδης Βραχνός

Γεωργία Βαΐτσου

Παρασκευή Λεοντοπούλου 

STRANGE FRUIT

http://vimeo.com/92383738

Το πείραμα του ρατσισμού

ΟΙ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΜΑΣ

ΤΡΙΤΗ 6/5

Ζάννειο Πρότυπο Πειραματικό Λύκειο

«Το αγόρι με τη βαλίτσα» του Μάικ Κένι

Ο συγγραφέας του έργου ο Μάικ Κένι, ένας από τους κορυφαίους συγγραφείς θεα-

τρικών έργων για παιδιά και εφήβους στη Μεγάλη Βρετανία, καταφέρνει με εργαλεία το

χιούμορ και τη δράση να αναδείξει την πραγματικότητα παιδιών του 21ου αιώνα, τα οποία

αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, εξαιτίας της φτώχειας και του πολέμου.

Συγκεκριμένα, το έργο πραγματεύεται την ιστορία ενός νεαρού αγοριού, του Ναζ, ο

οποίος με προτροπή των γονιών του αναγκάζεται να εγκαταλείψει την εμπόλεμη πατρίδα

του προς αναζήτηση μίας καλύτερης ζωής, στο Λονδίνο.. Σύμμαχοί του στο ταξίδι του

αυτό θα είναι η Κρίσια, ένα κορίτσι που θα γνωρίσει τυχαία σε ένα λεωφορείο και ο Σεβάχ,

ο ήρωας των παιδικών του χρόνων, με τη βοήθεια των οποίων, θα καταφέρει να φτάσει

ύστερα από πολλές αντιξοότητες στον προορισμό του. Είναι όμως το Λονδίνο ο προορι-

σμός που είχε ονειρευτεί;

Παίζουν οι μαθητές:Αντωνιάδης Αποστόλης, Αντωνιάδης Βασίλης, Δελασούδας Ιάκω-

βος, Δόγιας Λευτέρης, Κάκου Κυριακή, Καλογήρου Νεφέλη (9ο Γυμνάσιο Πειραιά), Κα-

ραμπίλα Κατερίνα, Καρατζή Τατιάνα, Κομνηνού Κωνσταντίνα, Λερίου Μαρία-Όλγα,

Μπατιστάτος Διονύσης, Μπαούση Αλεξάνδρα, Μπούμπουλη Χρυσάνθη (9ο Γυμνάσιο

Πειραιά), Μώρου Μαργαριτα, Παναγιωτίδου Νένα (9ο Λύκειο Πειραιά), Παρασκευοπού-

λου Νεφέλη- Ιωάννα, Πιερράκος Πατρίκιος, Φρουδάκης Χρήστος, Ψάρρα Μαριάνθη (9ο

Γυμνάσιο Πειραιά), Τεχνική υποστήριξη, Άγγελος Κόντι (3ο ΕΠΑΛ Πειραιά)

Οι Υπεύθυνοι εκπαιδευτικοί: Πολύνα Μπενάκη, Νίκη Μαματσή

ΚΑΙ 

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 9/5
Ζαννείου Π.Π. Γυμνασίου και Ζαννείου Π.Π. Γενικού Λυκείου Πειραιά
«Μαουτχάουζεν» Ιάκωβου Καμπανέλλη
Ένα ταξίδι, που ξεκίνησε με το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ στη β’ γυμνασίου και πέ-
ρασε από το βιβλίο της Ιστορίας και το Μαουτχάουζεν του Ιάκωβου Καμπανέλλη,
έφτασε στο τέλος του. Είμαστε πια στην α’ λυκείου και… ό τι κρατήσαμε από αυτό το11
ταξίδι είναι τα κείμενά μας, η παράστασή μας : το « Μαουτχάουζεν», και η ομάδα μας…
Διασκευή Σενάριο: Βασίλης Κότσιρας (γ’ γυμνασίου 2012-13)
Ποίημα που συνοδεύει το τέλος της παράστασης: Μπαρμπούνης Κωνσταντίνος.
Σκηνοθετική Επιμέλεια: Συλλογική, από όλα τα μέλη της ομάδας.
Εισαγωγή με κείμενα των παιδιών: Παρουσιάζουν οι Δαφνομήλη Αθανασία, Μπαρμ-
πούνη Άννα, Παρασκευοπούλου Νεφέλη, Πολυχρόνη Σοφία, Τασχουνίδου Μάρθα.
Σκηνικά: Νίκος Δαμίγος ,Ιάκωβος Δελασούδας, Ιωάννης Καλογρηός-Καζιάλες, Αλεξάν-
δρα Μπαούση
Επιμέλεια κοστουμιών: κα Ιωάννα Μαυρουδή , κος Αναστάσιος Πολυχρόνης, Παρα-
σκευοπούλου Νεφέλη, Πολυχρόνη Σοφία, κα Μαρία Φασούλη
Επιμέλεια Φωτισμού, Ήχου και τεχνική υποστήριξη: κος Ζ. Π. Βιδάλης και κος Λ.
Νεοκοσμίδης.
Φροντιστήριο: Αλεξοπούλου Μαριάννα, Αλμυράντη Ειρήνη, Γαρμπή Νεφέλη Γ’ Γυμνα-
σίου Πετσαγγουράκης Γιώργος Α Λυκείου
Στην παράσταση παίζουν οι μαθητές της Α Λυκείου: Αντωνιάδης Απόστολος (Νεα-
ρός Ιάκωβος Καμπανέλλης) Αντωνιάδης Βασίλης (Γερμανός αξιωματικός και κρατούμε-
νος) Αξιώτης Στράτος (Έλληνας κρατούμενος και Ρώσος κρατούμενος) Δαμίγος Νίκος
(Ρώσος κρατούμενος) Δαφνομήλης Γιάννης (Τσέχος κρατούμενος και Γερμανός στρα-
τιώτης) Δαφνομήλη Αθανασία(Κρατούμενη) Δελασούδας Ιάκωβος (Αντώνης, Γερμανός
στρατιώτης) Ζώρζου Νικολέτα (Κρατούμενη) Καλογρηός – Καζιάλες Ιωάννης (Γιόζεφ
Μπαλίνα και Γερμανός αξιωματικός) Μπαούση Αλεξάνδρα (Γιαννίνα) Μπαρμπούνης
Κωνσταντίνος (Ιάκωβος Καμπανέλλης) Μπαρμπούνη Άννα (Κρατούμενη) Μπατιστάτος
Διονύσης (Κρατούμενος) Παρασκευοπούλου Νεφέλη (Κρατούμενη) Πολυχρόνη Σοφία
(Κρατούμενη) Ράπαϊ Φιορέλα (Κρατούμενη) Σαμαρά Ειρήνη (Κρατούμενη) Τασχουνίδου
Βέφα (Γιαννίνα) Τσιβάκης Γιώργος (Σνάιντερ)
Μουσική Ομάδα - Ενορχήστρωση: Χαράλαμπος Λεοντίδης, Ιωάννης Τωράκης
Τραγούδι: Αναστασία Ευδαίμων, Βιολί: Σπύρος Πανάγος, Πιάνο: Εύα Πανάγου
Σαξόφωνο: Χαράλαμπος Λεοντίδης, Μπάσο: Ιωάννης Τωράκης, Κρουστά: Μιχάλης
Κοντογιάννης,
Υπευθυνοι καθηγητές: Κωνσταντίνος Μπέλσης Φιλόλογος Ζάννειο Π.Π. Γενικό Λύκειο
Μαρία Παδουβά Φιλόλογος Ζάννειο Π.Π.Γυμνάσιo 

...ΚΑΙ Η ΑΦΙΣΑ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΜΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥ ΣΤΟ ΔΙΚΤΥΟ "ΑΝΤΙΦΑΣΙΣΤΙΚΟ ΣΙΝΕΜΑ"

26/4/1937

Ο βομβαρδισμός της Γκουέρνικα

Ξεχωρίζουν

Ο βομβαρδισμός της Γκουέρνικα

Ο βομβαρδισμός της Γκουέρνικα έλαβε χώρα το απόγευμα της 26ης Απριλίου 1937 και ήταν μία πολύνεκρη αεροπορική επίθεση κατά της βασκικής πόλης από Γερμανούς και Ιταλούς εθελοντές αεροπόρους, που συνεργάζονταν με τους εθνικιστές του στρατηγού Φράνκο κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφύλιου Πολέμου.

Έμεινε στην ιστορία κυρίως χάρις στον πίνακα του μεγάλου Ισπανού ζωγράφου Πάμπλο Πικάσο, που αποτύπωσε μοναδικά τη φρίκη του πολέμου.

Από το 1936 έως το 1939 η Ισπανία αντιμετώπισε έναν αιματηρό εμφύλιο πόλεμο. Ο δικτάτορας Φράνκο εναντίον των δημοκρατικών δυνάμεων. Οι Βάσκοι, στο βορρά της χώρας, ήταν από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τους εθνικιστές του Φράνκο, καθώς αντιστέκονταν σθεναρά και συνεργάζονταν με τη δημοκρατική κυβέρνηση της Μαδρίτης.

Όταν, λοιπόν, την άνοιξη του 1937, οι εθνικιστές θέλησαν να καταλάβουν επιτέλους τον ατίθασο βορρά, η Γκουέρνικα θεωρήθηκε εξαρχής το μεγαλύτερο εμπόδιο για την κατάληψη της στρατηγικής πόλης Μπιλμάο.

Η μικρή αυτή κωμόπολη, με τους 5.000 μόνιμους κατοίκους, αλλά και τους χιλιάδες δημοκρατικούς πρόσφυγες, βρισκόταν σε στρατηγικό σημείο πάνω στον δρόμο για το Μπιλμπάο. Επιπλέον, η Γκουέρνικα ήταν σημαντική για τους Βάσκους γιατί στο κέντρο της πόλης υπήρχε μια βελανιδιά, κάτω από την οποία συνήθιζε να συνεδριάζει η Βουλή τους.

Η εντολή για τον βομβαρδισμό της Γκουέρνικα δόθηκε από τους φρανκιστές στον αντισμήναρχο Βόλφραμ Φράιχερ φον Ριχτχόφεν, που ήταν επικεφαλής των Γερμανών εθελοντών, οι οποίοι είχαν συγκροτήσει τη «Λεγεώνα Κόνδωρ».

Τυπικά, η ναζιστική Γερμανία ήταν ουδέτερη στον Ισπανικό Εμφύλιο. Συμμετείχε, όμως, ουσιαστικά στις επιχειρήσεις με μια ομάδα εθελοντών, που ήταν όλοι τους έμπειροι αεροπόροι της «Λουτβάφε» και πιλοτάριζαν τελευταίου τύπου αεροπλάνα.

Όπως παραδέχθηκε αργότερα ο αρχιναζιστής Χέρμαν Γκέρινγκ στη Δίκη της Νυρεμβέργης, οι νεαροί πιλότοι είχαν σταλεί με διαταγή του Ράιχ για να εμποδίσουν την εξάπλωση του Κομμουνισμού, αλλά και να δοκιμαστούν σε συνθήκες μάχης.

Η «Επιχείρηση Επίπληξη» (Operation Rugen), όπως ονομάστηκε ο βομβαρδισμός της Γκουέρνικα, πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της 26ης Απριλίου, 1937, από τις 16:30 έως τις 19:00.

Στην επιχείρηση έλαβαν μέρος 20 γερμανικά μαχητικά και 3 ιταλικά. Επρόκειτο στην πραγματικότητα για μια πολύ απλή επιχείρηση, καθώς η μικρή βασκική πόλη ήταν ανοχύρωτη. Μετά από τους απανωτούς βομβαρδισμούς γρήγορα ξέσπασαν πυρκαγιές σε πολλά σημεία της πόλης, καταστρέφοντάς την ολοσχερώς.

Οι εθνικιστές δεν αρνήθηκαν τον βομβαρδισμό της Γκουέρνικα, αλλά έριξαν την ευθύνη για τις φωτιές και την εκτεταμένη καταστροφή της πόλης στους υποχωρούντες Δημοκρατικούς, τους οποίους και κατηγόρησαν για εφαρμογή τακτικών «καμένης γης».

Από την αρχή του πολέμου ο Πικάσο είχε ταχθεί με τους δημοκρατικούς. Όταν, λοιπόν, πληροφορήθηκε την καταστροφή της βασκικής πόλης Γκουέρνικα θέλησε να διαμαρτυρηθεί με το δικό του τρόπο, ζωγραφίζοντας τον ομώνυμο πίνακα, καταδικάζοντας έτσι τον πόλεμο και την ωμότητά του.

Ο διάσημος Ισπανός ζωγράφος ήταν, εξάλλου, οπαδός της στρατευμένης τέχνης, έχοντας δηλώσει στο παρελθόν ότι «η ζωγραφική είναι ένα όπλο για την επίθεση και την άμυνα ενάντια στον εχθρό». Τις ημέρες, λοιπόν, εκείνες του βομβαρδισμού, ο Πάμπλο Πικάσο ετοίμαζε έναν πίνακα, παραγγελία της Δημοκρατικής κυβέρνησης της Μαδρίτης για τη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού. Μόλις έμαθε για την τύχη της Γκουέρνικα είχε βρει τόσο το θέμα, όσο και τον τίτλο του έργου του.

Λέγεται, τέλος, ότι όταν κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι Γερμανοί εισέβαλαν στο Παρίσι, με στόχο την κατάσχεση καλλιτεχνικών θησαυρών, ένας Γερμανός αξιωματικός έδειξε στον Πικάσο τον πίνακα αυτόν και τον ρώτησε: δικό σας έργο; «Όχι, δικό σας!» ήταν η απάντηση.

Από το http://www.enikos.gr/specials/230534,O_vomvardismos_ths_Gkoyernika.html

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Το κείμενο στης Σύμβασης: 

http://www.echr.coe.int/Documents/Convention_ELL.pdf

Η ΤΕΧΝΗ ΣΠΑΕΙ ΦΡΑΓΜΟΥΣ - ΕΝΩΝΕΙ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ

http://www.vsahellas.gr/cms/

Να δέχεσαι και να προσφέρεις

Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστάσιου:

«Στην Παλαιστίνη υπάρχουν δύο λίμνες, η λίμνη της Γαλιλαίας και η Νεκρά Θάλασσα.

Το κοινό χαρακτηριστικό τους είναι ότι δέχονται και οι δύο τα νερά του ποταμού Ιορδάνη.
Αλλά η Γαλιλαία δέχεται τα νερά και τα αφήνει να φύγουν προς το Νότο. Η Νεκρά Θάλασσα δέχεται τα νερά του Ιορδάνη και τα κρατάει για τον εαυτό της.
Στη Γαλιλαία υπάρχει υπέροχη ζωή μέσα στην λίμνη και γύρω από αυτήν. Στη Νεκρά δεν υπάρχει ίχνος ζωής.
Η Νεκρά Θάλασσα δείχνει συμβολικά τι συμβαίνει όταν κάποιος κρατάει πράγματα για τον εαυτό του. Να δέχεσαι και να προσφέρεις. Αυτό είναι το μυστικό για να έχεις πληρότητα ζωής».

Ενσυναίσθηση: Ο καλύτερος τρόπος να κάνεις έναν άνθρωπο να νιώσει καλύτε...

"H φιλοξενία ως αποδοχή του άλλου στη χριστιανική διδασκαλία"

"H φιλοξενία ως αποδοχή του άλλου στη χριστιανική διδασκαλία" από το ιστολόγιο e-Θρησκευτικά

http://www.slideboom.com/presentations/969816/%CE%A6%CE%99%CE%9B%CE%9F%CE%9E%CE%95%CE%9D%CE%99%CE%91

WHY?

WHY?

αερικά και φίλοι διαφορετικοί

All different all equal / όλοι διαφορετικοί όλοι ίσοι

Ένα καντήλι σβήνει το φασισμό

ACTIVE MEMBER - ΚΑΛΩΣ ΗΡΘΕΣ ΠΑΡΑΞΕΝΕ ΣΤΟΝ ΤΟΠΟ ΜΟΥ !!!

Αντιφασιστικο φεστιβαλ παραστατικων τεχνων(trailer)

)

Πληροφορίες και δηλώσεις συμμετοχής   http://antifaperformingarts.wordpress.com/ 

ΗΕΡΙΔΑ ΣΤΟ ΖΑΝΝΕΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ

ΗΜΕΡΙΔΑ ΣΤΟ ΖΑΝΝΕΙΟ ΛΥΚΕΙΟ

Goran Bregovic - Bella Ciao - ( LIVE ) Paris 2013

...σημαίνει ότι χρησιμοποιούμε τα ορατά για να μεταβούμε στα αόρατα...

Οι ρίζες του μίσους

Οι ρίζες του μίσους


http://tvxs.gr/news/blogarontas/oi-rizes-toy-misoys-0

Πηνελόπης Κουφοπούλου ΕΠΙΜΕΤΡΟ

Το πορτραίτο ενός ναζί

ή

Ως που είναι ικανός να φτάσει ένας κοινός ταχυδρόμος

 Οι ιδιαίτερες συνθήκες συγγραφής του Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ δίνουν την ευκαιρία στην Χάννα Αρεντ να δοκιμάσει τα όρια της αυτοβιογραφικής μαρτυρίας -την οποία και θεωρεί  προνομιακό τρόπο ανασυγκρότησης της ιστορικής εμπειρίας- κάτω από τις ακραίες συνθήκες μιας απολογίας. 

Το έργο  έχει  ως πρώτη ύλη  τις δημοσιογραφικές  ανταποκρίσεις της Άρεντ για το περιοδικό  New Yorker από τη δίκη του Άντολφ  Άιχμαν στο Περιφερειακό Δικαστήριο της  Ιερουσαλήμ. Η δίκη, που  ξεκίνησε στις 19 Απριλίου του 1961, ύστερα από την απαγωγή του κατηγορουμένου από τις ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες στην Αργεντινή, για το ρόλο του στην «τελική λύση του εβραϊκού ζητήματος»  ως υπεύθυνου του τομέα IV-B-4 της κεντρικής υπηρεσίας ασφάλειας του Ράιχ, αποτελούσε θέμα τιμής για το νεοσύστατο κράτος του Ισραήλ. Η ίδια η φιλόσοφος πρότεινε στο περιοδικό  να καλύψει το γεγονός για να εξοφλήσει  έτσι ένα χρέος  προς το παρελθόν της, καθώς  δεν είχε καταφέρει να παραβρεθεί στη δίκη της Νυρεμβέργης∙ συνήθιζε, άλλωστε, να συστήνεται και ως πολιτική δημοσιογράφος.

Ο Άιχμαν, όμως, δεν αποτελεί ένα ευκαιριακό γραπτό ή μια αφορμή δημόσιας  ψυχοθεραπείας αλλά  μια βαθυστόχαστη, αν και ιδιόμορφη, ηθική και πολιτική πραγματεία. Στην πραγματικότητα, η Άρεντ χρησιμοποιεί την περίπτωσή του για να σκιαγραφήσει το πορτραίτο ενός ναζί και να επαληθεύσει έτσι  -μεταφέροντας τα σε μικροκλίμακα- τα συμπεράσματα στα οποία την είχαν οδηγήσει οι θεωρητικές αναλύσεις της για το φαινόμενο του  ολοκληρωτισμού.[1] Η Αρεντ έρχεται στην αίθουσα του δικαστηρίου για να ερευνήσει την ανθρώπινη συνθήκη που δημιουργεί έναν εγκληματία πολέμου, συνθήκη που δεν συνάδει με μια ψυχαναλυτική προσέγγιση του Ολοκαυτώματος, αλλά που οδηγεί σε συγκεκριμένα κοινωνικοπολιτικά συμφραζόμενα.[2]

 Γι’ αυτό και το παρόν κείμενο κατέχει κομβική θέση στον προβληματισμό  της. Ο άξονας που συναρθρώνει τα κείμενά της είναι το ολοκληρωτικό φαινόμενο: τόσο η ερμηνεία  και  κατανόησή του όσο και  η διερεύνηση των δυνατοτήτων μελλοντικής αποφυγής του.  Η ιστορική εμπειρία του Ολοκαυτώματος βρίσκεται στον πυρήνα των κατηγοριών της.  Η κατανόηση  της φύσης του ολοκληρωτισμού ισοδυναμεί για την Άρεντ με την κατανόηση της καρδιάς  του 20ού αιώνα και προϋποθέτει  την κατάδειξη των ποικίλων όψεων της σύγχρονης βαρβαρότητας.

Σήμερα, το πέρασμα  του χρόνου -ας μην ξεχνάμε ότι  μιλάμε πια για φρικαλεότητες του περασμένου αιώνα- μας επιτρέπει να διαβάσουμε τον Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ  με ψυχραιμία και να θαυμάσουμε την τόλμη αλλά και την ενάργεια   με την οποία συζητά η συγγραφέας όλα τα ακανθώδη ζητήματα που ανακύπτουν από τη δίκη. Είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψη  ότι η Αρεντ δεν γράφει ως ένα ακόμα θύμα του ναζιστικού αντισημιτισμού  αλλά επιλέγει τη θέση του αντικειμενικού παρατηρητή, του εξωτερικού θεατή της πράξης  -όσο κι αν πρόκειται να της κοστίσει κάτι τέτοιο.  

Όπως ήταν αναμενόμενο, για την εποχή που κυκλοφόρησε το βιβλίο, -ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ  εκδίδεται το 1963, όταν οι τραυματικές μνήμες των στρατοπέδων συγκέντρωσης στοίχειωναν την καθημερινότητα των ανθρώπων-  η αποστασιοποιημένη στάση της Αρεντ   δυσαρέστησε πολλούς από τους αναγνώστες της, ενώ συγκεκριμένες θέσεις της προκάλεσαν θύελλα διαμαρτυριών. Εφημερίδες δημοσίευσαν άρθρα πολεμικού χαρακτήρα που την κατηγορούσαν για αντισημιτισμό, παλιοί φίλοι και συναγωνιστές  την αντιμετώπισαν με καχυποψία ή την κατακεραύνωναν σε δημόσιες ομιλίες τους.[3] Οι αντιδράσεις αυτές ίσως βρήκαν την πιο ακραία διατύπωσή τους στις σκληρές φράσεις του   Γκέρσομ Σόλεμ (Gershom Scholem), που κατηγορεί την Άρεντ για  έλλειψη αγάπης απέναντι στο λαό του Ισραήλ (Alabath Israel).[4] Το παράδοξο, όμως, είναι ότι ακριβώς τα σημεία εκείνα του κειμένου που συγκέντρωσαν τότε τα βέλη των επιθέσεων  συνιστούν σήμερα και  την  αδήριτο επικαιρότητά του.

Τις πιο  σφοδρές επικρίσεις, πάντως, αλλά και μια γενικευμένη πικρία   προκάλεσε η κριτική της φιλοσόφου για το ρόλο των εβραϊκών συμβουλίων  στη συγκέντρωση και εκτοπισμό των εβραϊκών πληθυσμών∙ η νομιμοφροσύνη και η διάθεση συνεργασίας  που επέδειξαν με τους υπεύθυνους για την επιχείρηση ναζί αξιωματικούς διευκόλυναν, όπως φαίνεται την εξολόθρευση των ομοθρήσκων τους. Η ίδια  κατά καιρούς υπερασπίζεται τον εαυτό της, αρνούμενη ότι το θέμα είναι κεντρικό. Πράγματι  η έκταση που αφιερώνει  στο ζήτημα είναι ελάχιστη. Γιατί, όμως, θίγει ένα τόσο ενοχλητικό «οικογενειακό μυστικό» και μάλιστα δεν  διστάζει να το χαρακτηρίσει ως την πιο σκοτεινή πλευρά της υπόθεσης;[5]

      Η συγκεκριμένη στάση είναι αποτέλεσμα της μόνιμης  αντιπαράθεσης της με την κυρίαρχη ιστορική αυτοαντίληψη των Εβραίων που συνηθίζουν να βλέπουν του εαυτούς τους είτε ως εκλεκτό λαό  είτε ως θύματα.   Η Άρεντ στρέφεται ενάντια στην τακτική της δοξολογίας των αθώων θυμάτων, μια τακτική που οδηγεί στη φαντασίωση  μιας αθωότητας ανιστορικής και παραδείσιας, όπως και ενάντια στην ιδέα μιας καταστροφής μεταφυσικής εγγεγραμμένης στην Εβραϊκή ιστορία (μαρτυρολογία). Η ιστορία των Εβραίων διασταυρώνεται με την ιστορία των άλλων λαών, ενώ το εβραϊκό ζήτημα αναδεικνύει το πρόβλημα των απάτριδων της Ευρώπης. Οι Εβραίοι συνιστούν το κατεξοχήν παράδειγμα μειονότητας αλλά δεν  αποτελούν ένα μοναδικό φαινόμενο.[6]

Το Oλοκαύτωμα ήταν κάτι περισσότερο από τον πιο φοβερό διωγμό της εβραϊκής ιστορίας -η φιλόσοφος διαφοροποιείται εδώ από την οπτική που υιοθέτησαν  πολιτική αγωγή και δικαστές. «Η φυσική εξόντωση», διευκρινίζει, «κατά του Εβραϊκού λαού ήταν έγκλημα κατά της ανθρωπότητας που διαπράχθηκε πάνω στο σώμα  του Εβραϊκού λαού και  μόνο η επιλογή των θυμάτων και όχι η φύση του εγκλήματος μπορούσε να προέρχεται από το μακρύ ιστορικό μίσος εναντίον των Εβραίων και τον αντισημιτισμό.»[7]

Η γενοκτονία  που δεν εξυπηρετεί κανένα σκοπό  συνιστά έγκλημα κατά της ανθρώπινης υπόστασης,[8] γιατί προσπαθεί να καταργήσει τη διαφορετικότητα που αποτελεί συστατικό στοιχείο της ανθρώπινης κατάσταση και πρέπει να  διαχωριστεί από τον  διωγμό που  είναι απλώς  αδίκημα σε βάρος των γειτονικών κρατών. Γι ’αυτό και ο  νόμος  του ισραηλινού συντάγματος του 1950, για την τιμωρία των ναζί και των συνεργατών τους  είναι εντελώς  ακατάλληλος. Η μοίρα του Άιχμαν θα έπρεπε μάλλον να αποφασιστεί από διεθνή εξεταστική επιτροπή. «Διότι, όπως ακριβώς διώκεται ένας δολοφόνος επειδή παραβίασε το δίκαιο της κοινότητας στην οποία ανήκει  και όχι επειδή στέρησε από την οικογένεια Σμιθ τον σύζυγο, πατέρα και στήριγμά της, έτσι και αυτοί οι σύγχρονοι, διορισμένοι από το κράτος μαζικοί δολοφόνοι πρέπει να διωχθούν, επειδή παραβίασαν την τάξη που διέπει το ανθρώπινο γένος, και όχι απλώς επειδή σκότωσαν εκατομμύρια ανθρώπους.»[9]

Η  φιλόσοφος επιχειρεί να αποσυνδέσει την ιδιότητα του αποδιοπομπαίου τράγου από τη μοίρα του εβραϊκού λαού. Ο αντισημιτισμός  δεν οριοθετεί την εβραϊκή ταυτότητα και δεν ευθύνεται αποκλειστικά  για την ιστορική πορεία των Εβραίων. [10] Για την Άρεντ η  εβραϊκή καταγωγή έχει πρωτίστως πολιτική σημασία και ή έννοια του πολιτικού, όπως την αντιλαμβάνεται η ίδια, αρνείται να θεματοποιήσει την αξία του  πόνου και της θυσίας. Έτσι, κατά τη διάρκεια της ίδρυσης του κράτους του Ισραήλ, διαφοροποιείται από το κυρίαρχο ρεύμα του σιωνισμού και συστήνει την ιδέα μιας πολιτικής κοινότητας με δημοκρατικό σύνταγμα, που δε θα βασιζόταν στη φυλή ή τη θρησκεία αλλά θα εξασφάλιζε κοινά πολιτικά δικαιώματα για Άραβες και Εβραίους. Η προφητική σημασία των διατυπώσεων αυτών γίνεται έκδηλη, αν αναλογιστεί κανείς πόσο εύκολα το θύμα μετατρέπεται σε θύτη και σε τι ολέθριους ατραπούς έχει διολισθήσει το κράτος του Ισραήλ, επιμένοντας να στηρίζει τη νομιμοποίησή του σε εθνικοθρησκευτικά επιχειρήματα φονταμενταλιστικού χαρακτήρα.   

Τις διαστάσεις σκανδάλου έλαβε, επίσης, και ο τρόπος με τον οποίο σκιαγράφησε η φιλόσοφος το προφίλ του κατηγορουμένου. Ας διευκρινίσουμε ότι το ψυχογράφημα που επιχειρεί εδώ η Άρεντ δεν διεκδικεί την εγκυρότητα μιας γνωμάτευσης ειδικού. Είναι όμως ενδιαφέρον ότι το πορτραίτο του Άιχμαν- αν και σε κάποια σημεία θυμίζει στοιχεία της αυταρχικής προσωπικότητας της τυπολογίας του Αντόρνο- αποτελεί  μια καινούρια αναλυτική οπτική στην απεικόνιση του ολοκληρωτικού μυαλού.[11]

Η Αρεντ, λοιπόν, κατηγορήθηκε ότι ελαχιστοποιεί την ενοχή ενός Ναζί εγκληματία. Πράγματι,  δεν φαίνεται να  συμμερίζεται τη γνώμη των δικαστών που θέλουν τον Άιχμαν να ψεύδεται. Μάλιστα, δεν αντικρούει τη γραμμή υπεράσπισης και αποδέχεται την εντιμότητα των λόγων του κατηγορουμένου. Παραδέχεται, δηλαδή, ότι ίσως να μην αισθάνθηκε  ποτέ μίσος για τους Εβραίους και ότι ίσως να μην θέλησε ποτέ την εξόντωση ανθρώπων,  ακόμα ακόμα ότι μπορεί και να ένιωσε φρίκη , όπως ισχυρίζεται ο ίδιος,  κατά την επίσκεψή του στους θαλάμους αερίων.

  Ο Άιχμαν, όπως, τουλάχιστον εμφανίζεται στις γραμμές του παρόντος κειμένου, δεν είναι ένας διεστραμμένος σαδιστής, ένα ανθρωπόμορφο τέρας  αλλά ένας νέος τύπος εγκληματία: ένας μάλλον κανονικός άνθρωπος που διαπράττει τα εγκλήματά του σε μη κανονικές  συνθήκες, κάτω από τις οποίες  του  είναι αδύνατο να γνωρίζει και να νοιώθει ότι κάνει λάθος.  Ο Άιχμαν είναι ένας μαζικός δολοφόνος για τον οποίο ο φόνος δεν έχει τίποτε το δαιμονικό, είναι  ζήτημα απρόσωπο και αδιάφορο, είναι ζήτημα υπακοής στους νόμους και εκτέλεσης εντολών, ένας διακανονισμός χρονοδιαγραμμάτων που εκτελεί με αξιοθαύμαστη αφοσίωση και σχολαστικότητα.

Το περίεργο είναι ότι η συμπεριφορά του «δεν αποτελούσε εξαίρεση μέσα στο ναζιστικό καθεστώς». Με δεδομένο το πνεύμα που επικρατούσε στους κόλπους του Γ΄ Ράιχ, μόνο όσοι αποτελούσαν εξαίρεση θα μπορούσαν να αντιδράσουν φυσιολογικά, σύμφωνα δηλαδή με την κοινή λογική. Ο συνήγορος υπεράσπισης  βρίσκεται για την Άρεντ πιο κοντά στην αλήθεια, όταν δηλώνει, πριν από τη δίκη, ότι ο πελάτης του είχε την προσωπικότητα «ενός κοινού ταχυδρόμου».[12] Ο Άιχμαν φαίνεται ότι είναι ένας   τρομακτικά φυσιολογικός άνθρωπος.

Η κοινοτοπία, όμως, για τη φιλόσοφο, δε συνεπάγεται  αθωότητα. Αντίθετα, η ριζική ενοχή του Άιχμαν εντοπίζεται ακριβώς στις δικαιολογίες και τα ελαφρυντικά του. Η αποστασιοποίηση από την πραγματικότητα και η απερισκεψία, που επέδειξε ο κατηγορούμενος -καταλήγει η φιλόσοφος-  είναι πιο επικίνδυνες από όλες τις σατανικές προθέσεις, γιατί  αποδεικνύονται οι πιο αποτελεσματικοί σύμμαχοι της ολοκληρωτικής θηριωδίας.

Ιδιαίτερα διαφωτιστική είναι   η αναφορά που κάνει στο ζήτημα στο άρθρο της «Thinking and Moral Considerations»: «Μερικά χρόνια πριν, όταν κάλυπτα τη δική του Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ, μίλησα για την κοινοτοπία του κακού και δεν εννοούσα με αυτό κάποια θεωρία ή κάποιο δόγμα αλλά μάλλον ένα γεγονός, το φαινόμενο των κακών πράξεων που διαπράχθηκαν σε γιγαντιαία κλίμακα, οι οποίες δεν μπορούν να αποδοθούν σε κάποια ιδιαίτερη προστυχιά, παθολογία ή ιδεολογική πεποίθηση του δράστη, του οποίου ίσως το μόνο προσωπικό διακριτικό γνώρισμα ήταν η εξαιρετική επιπολαιότητά του. Όσο τερατώδεις και αν ήταν οι πράξεις, ο δράστης δεν ήταν ούτε τερατώδης ούτε δαιμονικός, και το μόνο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που θα μπορούσε να διακρίνει κανείς τόσο στο παρελθόν όσο και στη συμπεριφορά του κατά τη διάρκεια της δίκης και της ανακριτικής διαδικασίας ήταν κάτι ολότελα αρνητικό: δεν ήταν η ανοησία αλλά μια παράξενη σχεδόν αυθεντική ανικανότητα να σκεφτεί».[13]

Τέτοιες διαπιστώσεις, όμως,  δεν συνιστούν για την Άρεντ κατάργηση της ατομικής  ευθύνης. Η  συλλογική ενοχή, όπως και η συλλογική αθωότητα είναι, για τη φιλόσοφο,  παραπλανητικές και επικίνδυνες γενικεύσεις.       Η αρεντική σύλληψη της ιστορίας ως διακυβεύματος προϋποθέτει το ενσυνείδητο πράττειν και το αυτεξούσιο της ανθρώπινης ύπαρξης.  Αφετηρία των αναλύσεων της  είναι η ιδέα « ότι θα μπορούσε να ήταν κι αλλιώς», όπως άλλωστε αποδεικνύει συχνά και με τη χρήση του αγαπημένου της παραδείγματος, την περίπτωση  του υπαξιωματικού Anton Schmidt, ο οποίος βοηθούσε Εβραίους παρτιζάνους, προμηθεύοντάς τους πλαστά έγγραφα και στρατιωτικά φορτηγά, ώσπου συνελήφθη και εκτελέστηκε από τους Γερμανούς. Η περίπτωση αυτή αποτελεί για τη φιλόσοφο επιβεβαίωση της ανθρώπινης ελευθερίας αλλά και μια υπενθύμιση για τη  δυνατότητα ανάδυσης  μιας άλλης Ευρώπης μέσα από τα χαλάσματα του πολέμου.[14]

Θα ήταν παράλειψη να μη σχολιάσουμε  και τον υπότιτλο του εν λόγω βιβλίου, η κοινοτοπία του κακού,[15] μια ακόμα αμφιλεγόμενη επιλογή της συγγραφέα, που χαρακτηρίστηκε από πολλούς ως  ανάρμοστο  σλόγκαν και σύνθημα που  υποβαθμίζει όχι μόνο τις πράξεις του Άιχμαν αλλά και ολόκληρη τη φρίκη του Ολοκαυτώματος, σε αντίθεση με το πιο βαθυστόχαστο και αξιοπρεπές «ριζικό κακό»[16] που χρησιμοποίησε στις αναλύσεις της για τις Πηγές του Ολοκληρωτισμού.

Οι επικριτές της υπήρξαν για άλλη μια φορά άδικοι. Η φράση του τίτλου αναφέρεται σε μια χαρακτηριστική ποιότητα του μυαλού και της προσωπικότητας του δράστη και όχι στις πράξεις του ή στις αρχές που βρίσκονται πίσω από τις πράξεις αυτές.[17] Σε τελευταία ανάλυση, μάλιστα, δεν πρέπει να δούμε την έκφραση κοινοτοπία του κακού ως αντιφατική με τον όρο ριζικό κακό, αλλά μάλλον ως μια διευκρινιστική  προσθήκη που αποσοβεί τον κίνδυνο να αποδοθεί στα ναζιστικά εγκλήματα ένα «σατανικό μεγαλείο».[18] Η Άρεντ είναι κατηγορηματική: το Ολοκαύτωμα δεν  πρέπει ούτε να μυθοποιηθεί ούτε να αισθητοποιηθεί γιατί κάτι τέτοιο θα ακύρωνε κάθε προσπάθεια κατανόησής του.

Η Άρεντ, σε κάποια από τις απαντήσεις της στις σχετικές μομφές του Σόλεμ, διευκρινίζει: «Έχω  πράγματι τώρα αυτήν την άποψη ότι το κακό δεν είναι ποτέ ριζικό, είναι μόνο ακραίο, και δεν κατέχει κανένα βάθος ή δαιμονική διάσταση. Μπορεί να μεγαλώσει υπερβολικά και να ερημώσει ολόκληρο τον κόσμο, γιατί εξαπλώνεται όπως η μούχλα πάνω σε μια επιφάνεια. Είναι μια πρόκληση για τη σκέψη, γιατί η σκέψη προσπαθεί να αγγίξει κάποιο βάθος, να φτάσει στις ρίζες, και από τη στιγμή που καταπιάνεται με το κακό, ματαιοπονεί γιατί δεν υπάρχει τίποτε».[19]   

Η προσθήκη  αυτή υπογραμμίζει με  εύγλωττο τρόπο  την πιο κρίσιμη, κατά την εκτίμηση της φιλοσόφου, πτυχή του ολοκληρωτισμού:  η ηθική παρακμή είχε εξαπλωθεί ως καρκίνωμα και είχε διαβρώσει όλη την αξιοσέβαστη γερμανική κοινωνία. Την ηθική αυτή παρακμή είχε δοκιμάσει και η ίδια όταν αναγκάστηκε να φυγαδευτεί από τη Γερμανία το 1933. «Το πρόβλημα, το προσωπικό πρόβλημα, δεν ήταν το τι έκαναν  οι εχθροί μας αλλά το τι έκαναν οι φίλοι μας. Στο κύμα της συνεργασίας [των απλών πολιτών](Gleichschaltung), η οποία ήταν σχετικά εθελοντική, σε καμιά περίπτωση πάντως όχι ακόμα κάτω από την πίεση του τρόμου, έμοιαζε σαν ένας  κενός  χώρος να σχηματιζόταν γύρω μας.»[20]

Το ηθικό σοκ, για την Άρεντ, στην περίπτωση του ναζισμού δεν ήταν τι έκαναν οι επίλεκτες μονάδες των Ες-Ες, αλλά το πόσο εύθραυστη αποδεικνύεται η προσωπική ηθική,[21] η ευκολία με την οποία οι καθημερινοί άνθρωποι που δεν είχαν διανοηθεί ποτέ στη ζωή τους να διαπράξουν φόνο, προσαρμόστηκαν και αντικατέστησαν το ου φονεύσεις, που ως τότε  φάνταζε η πιο θεμελιακή απαγόρευση της πολιτισμένης κοινωνίας, με το ναζιστικό κανόνα που υπαγόρευε το φόνο ως φυλετικό καθήκον.

Ο ολοκληρωτισμός είναι το ακραίο τερατώδες παράδειγμα και κάθε συνδρομή στην κατανόηση κρίνεται πολύτιμη. Η κάλυψη, έτσι, της δίκης του Αιχμαν  συνεισφέρει την «αλήθεια» του στρατοπέδου συγκέντρωσης με τη φωνή του δημίου, αποκαλώντας έτσι τις εσωτερικές διαδικασίες μετάλλαξης που μετατρέπουν έναν κανονικό άνθρωπο  σε απλό γρανάζι της μηχανής θανάτου των Ναζί. Ο Άιχμαν πάσχει από παντελή έλλειψη φαντασίας, του είναι απολύτως αδιανόητο να μην υπακούσει εντολές, του είναι εντελώς αδύνατο να δει τα πράγματα από την οπτική ενός άλλου ανθρώπου και η αδυναμία αυτή δυσχεραίνει εξαιρετικά την επικοινωνία του τόσο στην ανάκριση όσο και στη δίκη.[22]

   Ο ιδανικός πολίτης της ολοκληρωτικής εξουσίας, όπως δεν κουράζεται η Άρεντ να συμπεραίνει,  δεν είναι ο φανατικός οπαδός αλλά ο άνθρωπος που δεν μπορεί να κάνει το διαχωρισμό μεταξύ γεγονότος και μύθου (δηλαδή αγνοεί την πραγματικότητα της εμπειρίας) και μεταξύ αλήθειας  και ψεύδους (δηλαδή αγνοεί τους κανόνες της σκέψης). Ένας τέτοιος συνδυασμός δεν έγινε εφικτός ποτέ στο παρελθόν σε κανένα είδος καθεστώτος. Ποια είναι εκείνη η εμπειρία που τον επέτρεψε; Μα ακριβώς η απομόνωση του ανθρώπου ως προς την πολιτική σφαίρα και η αποξένωση από τους συνανθρώπους του, η απόλυτη στέρηση συμμετοχής στον κόσμο∙ μια από τις ριζικότερες και πιο απελπιστικές εμπειρίες του ανθρώπου, που είχε ως αιτία την οικονομική κατάρρευση και την κοινωνική αποσάθρωση των μαζικών κοινωνιών. [23]

 Η Άρεντ διαφοροποιείται σαφέστατα από την ανάγνωση εκείνη που διαβάζει το ναζισμό  ως γερμανικό φαινόμενο∙ αντίθετα, αναλύει τον ολοκληρωτισμό  πάντα με ορίζοντα την παγκόσμια ιστορία και  ως καίριο πρόβλημα της νεωτερικότητας[24]  με απώτερο στόχο  να ανασύρει μέσα από την ανατομία των συγκεκριμένων μορφών του τις  ολοκληρωτικές απειλές που εμφιλοχωρούν στα συστατικά στοιχεία και τους προσανατολισμούς των σύγχρονων κοινωνιών.

Όταν η Άρεντ αναζητά τις απαρχές του ολοκληρωτισμού στη σύγχρονη ιστορία,  οι περιγραφές της είναι ιδιαίτερα γλαφυρές:  Η δεύτερη μορφή του αποικιακού ιμπεριαλισμού (1884-1914) ισοδυναμεί με μια  αδηφάγο εμπορική και χρηματιστηριακή κερδοσκοπία, που απελευθερώνει την αστική  τάξη από πολιτικούς αλλά και  εθνικούς περιορισμούς. Δημιουργεί, έτσι, αφενός ένα πλέγμα διεθνών σχέσεων που στερούνται ηθικών κανόνων και αφετέρου  στερεί την κοινωνία από κάθε μορφή μόνιμης αλληλεγγύης. Παράλληλα, τα τραύματα  του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, οι μαζικές σφαγές που θα δώσουν γρήγορα τη θέση τους στη μαζική ανεργία και τον πληθωρισμό αλλά και  ο συνωστισμός των μεταναστών οδηγούν την Ευρώπη σε μια μαζική απελπισία και στην ανάδυση μιας περιττής ανθρωπότητας. Το πλήθος των έρημων ανέστιων ανθρώπων, που στοιχειώνουν τις ιστορικές μητροπόλεις, είναι μια πρόγευση των στρατοπέδων συγκέντρωσης.[25]

Υπό το πρίσμα αυτό, η απολογία του Άιχμαν θα μπορούσε να διαβαστεί και  ως ένα παρατεταμένο σήμα κινδύνου.  Γιατί θα  ήταν επικίνδυνα αφελές  να πιστέψουμε ότι   η ήττα του ναζισμού, ο θάνατος του Χίτλερ ή η αλλαγή του αιώνα  ανέκοψαν τις ολοκληρωτικές τάσεις, που ενδημούν στις ρίζες  του ανεπτυγμένου καπιταλισμού. Κάθε άλλο, οι ισοπεδωτικές πιέσεις της παγκοσμιοποίησης, οι σπασμωδικές εκρήξεις βίας της μεταβιομηχανικής εποχής, οι οικονομικές κρίσεις  και οι ιστορίες τρόμου για τους τεράστιους αριθμούς απολύσεων  κάνουν «το φάντασμα της αχρηστίας και της ξενοφοβίας» να  πλανάται εκ νέου στον πλανήτη. Κι ο  ρατσισμός δεν έχει προνομιακό αντικείμενο ή χρώμα. Τα καινούρια θύματά του μπορεί να είναι οι  μετανάστες-επαίτες  του Τρίτου Κόσμου, οι αραβομουσουλμάνοι πληθυσμοί ή απλώς όσοι είναι πλέον αντι-παραγωγικοί.

Σημείο των καιρών, οι Ευμενίδες,  το  μυθιστόρημα του Τζόναθαν Λίτελ, που τιμήθηκε από την Γαλλική Ακαδημία και κέρδισε  το βραβείο Goncourt, ενώ  παράλληλα σημείωσε  τεράστια κυκλοφοριακή επιτυχία και αναδείχθηκε σε  αγαπημένο θέμα αντιπαράθεσης των απανταχού bloggers, έχει ως πηγή έμπνευσης τις δίκες του Ες και του Αιχμαν. Ο συγγραφέας ενδύεται την περσόνα του Μαξιμίλιαν Άουε, ενός φανταστικού αξιωματικού των SS, που χρειάζεται πάνω από 900 σελίδες για να αφηγηθεί με  ανατριχιαστικές λεπτομέρειες  τα κατορθώματα του ως συμβούλου του Χίμλερ στις επιχειρήσεις εξόντωσης του εβραϊκού πληθυσμού και τη μετέπειτα σταδιοδρομία του στο ρόλο ενός ευυπόληπτου αστού.  Μέσα σε ένα κρεσέντο διδακτικής ρητορείας -μάλλον άστοχης λογοτεχνικά αλλά χρήσιμης πολιτικά- ο ήρωας αποκαλεί τους μελλοντικούς αναγνώστες του «ευσπλαχνικούς αδελφούς», προσπαθεί να μας πείσει ότι σχεδόν όλοι μας θα μπορούσαμε να βρεθούμε στη θέση του υπό ανάλογες καιρικές συνθήκες -είναι απλώς θέμα τύχης- και προειδοποιεί: «οι συνηθισμένοι άνθρωποι από τους οποίους αποτελείται το κράτος, ιδίως σε χαλεπούς καιρούς, είναι ο πραγματικός κίνδυνος»[26].

---

[1] Έχουν προηγηθεί η πολυσέλιδη μελέτη  The Origins of Totalitarianism (1951) και τα άρθρα «On the Nature of Totalitarianism: An essay in Understanding» (1951) και «Understanding and Politics (The difficulties of Understanding)» (1954).

[2] Stephen J. Whitfield, Into the Dark, Hannah Arendt and Totalitarianism, Temple University Press, Φιλαδέλφεια 1980, σ. 225-226.

[3] Βλέπε σχετικά Julia Kristeva, Χάννα Άρεντ η γυναικεία ευφυία, μτφ. Τάσος Μπέτζελος, Κέδρος, Αθήνα 2008, σ. 209-217.

[4]  Gershom Scholem and Hannah Arendt, «“Eichmann in Jerusalem”: Exchange of Letters between  Eichmann in Jerusalem», Encounter, 22.1, Ιανουάριος 1964, σ. 51-6. 

    [5] Χάννα Άρεντ, Ο  Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ, η κοινοτυπία του κακού, μτφ. Αγγελική Μέντζα, επ. Παύλος Κόντος, Θύρσος, Αθήνα 1995, σ. 149-150.

[6] Anne Amiel, Hannah Arendt. Politique et événement, Puf, Παρίσι 1996, σ. 12-15.

[7] Χάννα Άρεντ,  ό.π., σ. 325-6.

     [8] Ο όρος  χρησιμοποιείται από τον Γάλλο εισαγγελέα Φρανσουά ντε Μεντόν αλλά θεματοποιείται από την Άρεντ. Το έγκλημα εναντίον της ανθρωπότητας  εγείρει το ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και προϋποθέτει την ιδέα μιας κανονικής ανθρωπολογίας που έχει ως χαρακτηριστικά γνωρίσματα την μοναδικότητα  και την πολλαπλότητα των ανθρώπων. Βλέπε Χάννα Άρεντ, Η ανθρώπινη κατάσταση, μτφ. Στέφανου Ροζάνη, Γεράσιμου Λυκιαρδόπουλου, Γνώση, Αθήνα 1986

[9]  Χάννα Άρεντ,  ό.π. σ. 239.

[10] Richard J. Bernstein, Hannah Arendt and the Jewish Question, Polity Press, Κέμπριτζ 1996, σ. 50.

[11] Stephen J. Whitfield, ό.π., σ. 210-11.

[12] Χάννα Άρεντ,  ό.π.,  σ. 182.

[13] Hannah Arendt, «Thinking and Moral Considerations: A Lecture», Social Research, 38/ 3, φθινόπωρο 1971, σ. 417.

     14 Πρβλ. Seyla Benhabib, «Arendt’s Eichmann in Jerusalem»  στο The Cambridge Companion to Hannah Arendt, Cambridge University Press, Κέημπριτζ 2000, σ. 73.

[15] Η φράση αυτή, που δεν υπήρχε στις ανταποκρίσεις της αλλά προστέθηκε εκ των υστέρων, χρησιμοποιείται ξανά μόνο μια φορά στον επίλογο του βιβλίου. Απολάμβανε πάντως, για τουλάχιστον μια ολόκληρη δεκαετία, το κύρος ομηρικού επιθέτου για τους εκπροσώπους της διανουμενίστικης δημοσιογραφίας, σε σημείο που κάποιος από τους φανατικούς χρήστες της να υποστηρίξει ότι η «κοινοτοπία» και το «κακό» ενώθηκαν έκτοτε με τα δεσμά του γάμου. Stephen J. Whitfield, ό.π., σ. 211-12.

[16] Ο όρος ριζικό (radical) συνιστά καντιανό δάνειο από το «Η Θρησκεία στα όρια του λόγου και μόνον», όπου ο φιλόσοφος ονομάζει έτσι το κακό που διαφθείρει το γνώμονα όλων των αρχών, συνδέεται με τη ροπή του ανθρώπινου γένους προς την τέλεση των κακών πράξεων  και είναι ανεξερεύνητο (unerforschbar). Η Άρεντ  χρησιμοποιεί τον όρο σε εντελώς διαφορετικά συμφραζόμενα και δηλώνει επανειλημμένα ότι το ριζικό κακό συνδέεται αδιάσπαστα με ένα σύστημα στο οποίο όλοι οι άνθρωποι έχουν καταλήξει ισότιμα περιττοί. Richard J. Bernstein, όπ., σ.143-144..

[17] Πρβλ. Seyla Benhabib,  ό.π., σ. 74-75.

[18] Hannah Arendt-Karl Jaspers: Correspodence, 1922-1969,  Lotte Kohlet και  Hans Saner (επ.), μτφ. Robert και  Rita Kimber, Harcourt Brace & Company, Σαν Ντιέγκο-Λονδίνο-Νέα Υόρκη, 1992, σ. 69.

[19] Gershom Scholem and Hannah Arendt, ό.π., σ. 51-56. 

[20] Hannah Arendt, «What Remains? The Language Remains: A Conversation with Gunter Gaus» στο Essays in Understanding, ό.π., σ. 10-11.

    [21] Catherine Vallée, Hannah Arendt, Socrate et la question du totalitarisme, ellipses, Παρίσι, 1999, 1930-1954, επ. Jerom Kohn, Harcourt Brace & Co., Νέα Υόρκη 1994,

 σ. 74-76.

[22] Η εμπειρία της δίκης του Άιχμαν πείθει την Αρεντ για τη στενότατη συγγένεια ανάμεσα στην απουσία σκέψης και την επικράτηση του ολοκληρωτικού κακού. Έτσι, στην ύστερη φάση του έργου της το ενδιαφέρον της επικεντρώνεται στην πνευματική ζωή  του ανθρώπου και ιδιαίτερα στη λειτουργία της κρίσης την οποία και αναδεικνύει σε ύψιστο πολιτικό καθήκον.

[23] Hannah Arendt, Το ολοκληρωτικό σύστημα, μτφ. Γιάννη Λάμψα, Ευρύαλος, Αθήνα 1988, σ.  253, 272 και 273.

    [24] Βλ. Margaret Cavovan, Hannah Arendt, a reinterpretation of her political thought, Cambridge University Press, Κέημπριτζ 1992, σ. 20-21.

     [25] Πρβλ. Bernard Crick, «On Rereading The Origins of Totalitarianism» στο Melvyn A Hill (επ.), Hannah Arendt : The Recovery of the Public World, St. Martin Press, Νέα Υόρκη  1979, σ. 35.

[26] Jonathan Little, Ευμενίδες, μτφ. Άγγελος Φιλιππάτος, Α. Α.  Λιβάνη, Αθήνα 2008, σ. 30-32.